Borelioza (inaczej borelioza z Lyme lub krętkowica kleszczowa) to wieloukładowa choroba odzwierzęca o cechach autoimmunizacji. Wywołują ją krętki z rodzaju Borrelia, które przenoszą się na człowieka poprzez ukąszenia kleszczy z rodzaju Ixodes.

Nazwa choroby pochodzi od miejscowości New Lyme i Old Lyme w stanie Connecticut (USA), gdzie w 1977 roku po raz pierwszy powiązano serię zapaleń stawów u młodzieży z ukąszeniem przez kleszcze. Przełom w rozpoznawaniu boreliozy nastąpił w 1982 roku, gdy Willy Burgdorfer wyizolował bakterię Borrelia burgdorferi.

Jak często występuje ta choroba? W Polsce w 2022 roku odnotowano 17,4 tys. przypadków zachorowań na boreliozę, co oznacza wzrost o 38,9% w porównaniu do 2021 roku. Najwyższe wskaźniki zapadalności obserwuje się w województwach podlaskim, małopolskim i lubelskim [1].

Co jest przyczyną boreliozy?

Przyczyną zachorowania na boreliozę jest zakażenie krętkami z rodzaju Borrelia, które przenoszą się na człowieka głównie poprzez ukąszenie przez zakażonego kleszcza z rodzaju Ixodes. Krętki dostają się do skóry człowieka ze śliną kleszcza, a ryzyko zakażenia wzrasta wraz z długością czasu, przez jaki pozostaje on na skórze. Po wniknięciu do organizmu krętki przemieszczają się wraz z krwią i docierają do różnych narządów – borelioza ma charakter choroby wieloukładowej.

W jaki sposób można zarazić się boreliozą? Zazwyczaj dochodzi do tego przypadkowo, w okresie wiosenno-letnim, podczas aktywności nimf – jednego ze stadium rozwojowego kleszcza.

Pełny cykl życiowy kleszcza z rodzaju Ixodes trwa od 2 do 3 lat i obejmuje cztery etapy: jajo, larwę, nimfę oraz postać dorosłą. W każdym stadium rozwoju, zanim kleszcz przejdzie do kolejnej fazy, musi pobrać krew od żywiciela. Larwy pojawiają się wiosną, żerując latem głównie na drobnych kręgowcach, najczęściej myszach. Kolejnej wiosny przeobrażają się w nimfy, które również żerują na drobnych zwierzętach, a następnie przekształcają się w formy dorosłe. Dorosłe osobniki żerują głównie na większych ssakach, np. jeleniach. Trzykrotne żerowanie na różnych żywicielach zwiększa ryzyko, że kleszcz zostanie zakażony krętkami, które może później przenieść na człowieka.

Największe ryzyko zarażenia występuje w środowisku, w którym bytują kleszcze. Najczęściej jest to skraj lasu mieszanego lub liściastego z bogatym podszyciem [1].

Objawy boreliozy

Jak objawia się borelioza? Najbardziej charakterystycznym objawem wczesnego stadium choroby jest rumień wędrujący. Jest to zmiana skórna o nieregularnym, okrągłym lub lekko spłaszczonym kształcie, która pojawia się po kilku dniach od ukąszenia przez kleszcza. Początkowo wygląda jak czerwona plamka lub grudka, która z czasem powiększa się, osiągając średnicę od 5 do nawet 20 cm. Charakterystyczną cechą tej zmiany jest blednięcie jej środka. Nie należy mylić jej z reakcją alergiczną, która pojawia się niemal od razu po ukąszeniu, jest mniejsza i nie powiększa się z czasem.

Oprócz rumienia borelioza może dawać inne objawy. Na wczesnym etapie często przypominają one grypę. U osoby zarażonej pojawiają się bóle głowy, gorączka, bóle mięśniowo-stawowe oraz ogólne pogorszenie samopoczucia. Zazwyczaj ustępują one samoistnie po kilku dniach, przez co może wydawać się, że nie są groźne. Jednak ich zignorowanie prowadzi do postępu choroby.

W późniejszym etapie boreliozy mogą wystąpić poważniejsze zaburzenia, takie jak porażenie nerwu twarzowego, aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, przewlekłe zapalenie stawów czy nabyte bloki serca. Do mniej typowych objawów zaliczają się też zaburzenia snu, trudności z koncentracją oraz długotrwałe osłabienie. Z tego powodu rozpoznanie boreliozy bywa opóźnione, szczególnie gdy nie wystąpił rumień wędrujący lub pozostał on niezauważony [1], [2].

Borelioza często zaczyna się niewinnie od zmiany skórnej przypominającej rumień, a także dolegliwości, które mogą być mylone z grypą. Nie należy ich lekceważyć, ponieważ nieleczona choroba może prowadzić do powikłań (m.in. zaburzeń neurologicznych).

[1] https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/158905,borelioza-przyczyny-objawy-i-leczenie-boreliozy-z-lyme

[2] Krzyczmanik, Dariusz, et al. „BORELIOZA W PRAKTYCE LEKARZA MEDYCYNY PRACY.” Medycyna Pracy 63.4 (2012).

Artykuł sponsorowany

Anna Wrzosek

Cześć, mam na imię Anna Wrzosek i jestem założycielką „Kobiety Bez Granic”. Moja strona powstała z pasji do psychologii, świadomego życia i chęci wspierania kobiet w każdej sferze ich codziennego funkcjonowania. Jako mama dwójki dzieci dobrze wiem, jak trudno jest łączyć różne role – mamy, partnerki, pracownicy – i jednocześnie nie zapominać o sobie. Dlatego właśnie stworzyłam „Kobietę Bez Granic”, aby inspirować inne kobiety do przekraczania własnych ograniczeń i odnajdywania balansu między życiem zawodowym, macierzyństwem a rozwojem osobistym.